قالبگیری دندان (Dental Impression)، یکی از مراحل اساسی و پرکاربرد در بسیاری از درمان‌های دندانپزشکی، به‌ویژه در حوزه‌ی پروتزهای دندانی (مانند روکش، بریج، دندان مصنوعی و …) و ارتودنسی است. در این فرآیند، یک کپی دقیق و سه‌بعدی از دندان‌ها، لثه‌ها و سایر ساختارهای دهان بیمار تهیه می‌شود تا دندانپزشک بتواند بر اساس آن، یک مدل (کست) گچی از دهان بیمار بسازد و درمان‌های لازم را برنامه‌ریزی و اجرا کند.
اما قالبگیری دندان چگونه انجام می‌شود؟ چه انواعی دارد؟ هر روش چه مزایا و معایبی دارد؟ چقدر طول می‌کشد؟ آیا دردناک است؟ در این مقاله، به عنوان یک راهنمای جامع، به بررسی انواع روش‌های قالبگیری دندان، مراحل انجام هر روش، کاربردهای آن‌ها، نکات مهم برای بیماران و دندانپزشکان، و پاسخ به سوالات رایج در این زمینه می‌پردازیم. با مطالعه‌ی این مقاله، شما می‌توانید با دیدی باز و اطلاعات کافی، با فرآیند قالبگیری دندان آشنا شوید و تجربه‌ی راحت‌تری در طول درمان داشته باشید.
قالبگیری دندان چیست و چرا انجام می‌شود؟
قالبگیری دندان، فرآیندی است که در آن، با استفاده از مواد مخصوص (مواد قالبگیری)، یک نسخه‌ی منفی (Negative) از دندان‌ها، لثه‌ها و سایر ساختارهای دهان بیمار تهیه می‌شود. سپس، این نسخه‌ی منفی با مواد گچی مخصوص (مانند گچ دندانپزشکی) پر می‌شود تا یک نسخه‌ی مثبت (Positive) و سه‌بعدی از دهان بیمار به دست آید که به آن کست (Cast) یا مدل (Model) گفته می‌شود.
کاربردهای قالبگیری دندان:
قالبگیری دندان، در موارد مختلفی کاربرد دارد، از جمله:
- ساخت پروتزهای دندانی:
- روکش (Crown)
- بریج (Bridge)
- دندان مصنوعی کامل (Complete Denture)
- دندان مصنوعی پارسیل (Partial Denture)
- پروتزهای متکی بر ایمپلنت (Implant-Supported Prostheses)
- پروتزهای فک و صورت (Maxillofacial Prostheses)
- ارتودنسی:
- ساخت پلاک‌های ارتودنسی متحرک
- ساخت نگهدارنده‌های ارتودنسی (Retainers)
- برنامه‌ریزی درمان ارتودنسی
- دندانپزشکی ترمیمی:
- ساخت اینله و آنله (Inlay & Onlay)
- ساخت لمینت‌های سرامیکی (Veneers)
- جراحی دهان و فک و صورت:
- برنامه‌ریزی جراحی‌های فک و صورت
- ساخت اسپلینت‌های جراحی (Surgical Splints)
- تشخیص:
- بررسی وضعیت بایت (Occlusion) بیمار
- بررسی روابط فکی
- بررسی وضعیت دندان‌ها و لثه‌ها
- تهیه رکورد (Record) از وضعیت دهان بیمار قبل و بعد از درمان
بیشتر بخوانید: مواد پروتز دندان
انواع روش‌های قالبگیری دندان:
به طور کلی، دو روش اصلی برای قالبگیری دندان وجود دارد:
- قالبگیری معمولی (Conventional Impression):
- روش کار: در این روش، از مواد قالبگیری خمیری‌شکل (مانند آلژینات، سیلیکون و …) و تری‌های قالبگیری (Tray) فلزی یا پلاستیکی استفاده می‌شود. ابتدا، ماده‌ی قالبگیری با آب یا کاتالیزور مخصوص مخلوط می‌شود تا به حالت خمیری درآید. سپس، خمیر در داخل تری قرار داده می‌شود و تری در دهان بیمار قرار می‌گیرد. بیمار باید برای مدت زمان مشخصی (معمولاً چند دقیقه) دهان خود را بسته نگه دارد تا ماده‌ی قالبگیری سفت شود. پس از سفت شدن ماده، تری از دهان بیمار خارج می‌شود و قالب دندان به دست می‌آید.
- مزایا:
- روش نسبتاً ساده و کم‌هزینه
- نیاز به تجهیزات پیچیده ندارد
- قابل انجام در مطب دندانپزشکی
- معایب:
- احتمال بروز حالت تهوع (Gag Reflex) در برخی بیماران
- احتمال بروز خطا در اندازه‌گیری (به دلیل تغییر شکل ماده‌ی قالبگیری در حین خارج کردن از دهان یا در حین ریختن گچ)
- نیاز به لابراتوار برای ساخت کست گچی
- زمان‌بر بودن فرآیند (نیاز به مخلوط کردن مواد، قرار دادن در دهان، سفت شدن، خارج کردن، ریختن گچ و …)
- قالبگیری دیجیتال (Digital Impression):
- روش کار: در این روش، از یک اسکنر داخل دهانی (Intraoral Scanner) برای تهیه یک تصویر سه‌بعدی دیجیتال از دندان‌ها و لثه‌ها استفاده می‌شود. اسکنر، با تاباندن نور لیزر یا نور مرئی به دندان‌ها، تصاویر متعددی را از زوایای مختلف تهیه می‌کند و سپس این تصاویر با استفاده از نرم‌افزار مخصوص، به یک مدل سه‌بعدی دیجیتال تبدیل می‌شوند. این مدل دیجیتال، می‌تواند به طور مستقیم برای طراحی و ساخت پروتزهای دندانی (با استفاده از تکنولوژی CAD/CAM) یا برای ساخت کست‌های گچی (با استفاده از پرینترهای سه‌بعدی) استفاده شود.
- مزایا:
- دقت بسیار بالا
- راحتی بیشتر برای بیمار (عدم نیاز به مواد خمیری و تری)
- کاهش احتمال بروز حالت تهوع
- سرعت بالا (زمان اسکن معمولاً چند دقیقه است)
- حذف مراحل لابراتواری در صورت استفاده از تکنولوژی CAD/CAM
- امکان مشاهده‌ی فوری نتیجه‌ی قالبگیری و اصلاح آن در صورت نیاز
- امکان ارسال فایل دیجیتال قالب به لابراتوار از طریق ایمیل یا پلتفرم‌های آنلاین
- معایب:
- هزینه‌ی اولیه‌ی بالا (خرید اسکنر داخل دهانی)
- نیاز به آموزش و مهارت برای استفاده از اسکنر
- ممکن است برای اسکن نواحی خلفی دهان (دندان‌های آسیاب) یا دندان‌های با رستوریشن‌های فلزی براق، با مشکلاتی همراه باشد.
بیشتر بخوانید: مواد دندان مصنوعی
مراحل قالبگیری معمولی دندان:
- انتخاب تری مناسب: تری باید به اندازه‌ی کافی بزرگ باشد تا تمام دندان‌ها و بافت‌های اطراف آن‌ها را پوشش دهد، اما نباید آنقدر بزرگ باشد که باعث ناراحتی بیمار شود.
- آماده‌سازی ماده‌ی قالبگیری: ماده‌ی قالبگیری (مانند آلژینات یا سیلیکون) طبق دستورالعمل سازنده با آب یا کاتالیزور مخصوص مخلوط می‌شود تا به حالت خمیری یکدست و بدون حباب درآید.
- قرار دادن ماده‌ی قالبگیری در تری: ماده‌ی قالبگیری به طور یکنواخت در داخل تری پخش می‌شود.
- قرار دادن تری در دهان بیمار: تری به آرامی و با دقت در دهان بیمار قرار داده می‌شود و روی دندان‌ها و لثه‌ها فشار داده می‌شود.
- نگه داشتن تری در دهان: بیمار باید برای مدت زمان مشخصی (که توسط سازنده‌ی ماده‌ی قالبگیری تعیین می‌شود) دهان خود را بسته و بی‌حرکت نگه دارد تا ماده‌ی قالبگیری سفت شود.
- خارج کردن تری از دهان: پس از سفت شدن ماده، تری به آرامی و با یک حرکت سریع از دهان بیمار خارج می‌شود.
- بررسی قالب: قالب باید از نظر دقت، کامل بودن، عدم وجود حباب، پارگی یا تغییر شکل بررسی شود.
- ضدعفونی کردن قالب: قالب باید با مواد ضدعفونی‌کننده‌ی مناسب ضدعفونی شود.
- ریختن گچ (تهیه کست): در اسرع وقت، گچ دندانپزشکی مخصوص در داخل قالب ریخته می‌شود تا کست (مدل گچی) تهیه شود.
بیشتر بخوانید: لوازم و ابزار پروتز دندان
مراحل قالبگیری دیجیتال دندان:
- آماده‌سازی دندان‌ها: دندان‌ها تمیز و خشک می‌شوند. در صورت نیاز، از پودر مخصوصی برای افزایش کنتراست و بهبود کیفیت اسکن استفاده می‌شود.
- اسکن داخل دهانی: دندانپزشک با استفاده از اسکنر داخل دهانی، از تمام سطوح دندان‌ها و لثه‌ها تصویربرداری می‌کند.
- پردازش تصاویر: نرم‌افزار اسکنر، تصاویر را پردازش کرده و یک مدل سه‌بعدی دیجیتال از دهان بیمار ایجاد می‌کند.
- بررسی و اصلاح مدل دیجیتال: دندانپزشک، مدل دیجیتال را بررسی می‌کند و در صورت نیاز، آن را اصلاح می‌کند.
- ارسال مدل دیجیتال به لابراتوار: مدل دیجیتال به لابراتوار دندانسازی ارسال می‌شود تا پروتز دندانی (مانند روکش، بریج، لمینت و …) با استفاده از تکنولوژی CAD/CAM طراحی و ساخته شود، یا با استفاده از پرینتر سه‌بعدی، یک مدل فیزیکی از آن تهیه شود.
مدت زمان قالبگیری دندان چقدر است؟
- قالبگیری معمولی:
- آماده‌سازی و مخلوط کردن مواد: ۲ تا ۳ دقیقه
- قرار دادن تری در دهان و سفت شدن ماده: ۲ تا ۵ دقیقه (بسته به نوع ماده)
- خارج کردن تری و بررسی قالب: ۱ دقیقه
- مجموع زمان: حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه
- قالبگیری دیجیتال:
- آماده‌سازی دندان‌ها: ۱ تا ۲ دقیقه
- اسکن داخل دهانی: ۲ تا ۵ دقیقه (بسته به مهارت دندانپزشک و وسعت ناحیه‌ی مورد نظر)
- پردازش تصاویر: ۱ تا ۲ دقیقه
- مجموع زمان: حدود ۴ تا ۹ دقیقه
آیا قالبگیری دندان دردناک است؟
قالبگیری دندان، چه به روش معمولی و چه به روش دیجیتال، معمولاً دردناک نیست. اما ممکن است برخی از بیماران، به ویژه کودکان یا افرادی که دارای رفلکس تهوع (Gag Reflex) قوی هستند، در حین قالبگیری معمولی احساس ناراحتی کنند. در این موارد، دندانپزشک می‌تواند از روش‌های مختلفی برای کاهش ناراحتی بیمار استفاده کند، مانند:
- استفاده از تری‌های کوچک‌تر
- استفاده از مواد قالبگیری با طعم‌های مختلف
- استفاده از اسپری بی‌حسی موضعی
- تکنیک‌های پرت کردن حواس بیمار (مانند صحبت کردن با بیمار، پخش موسیقی و …)
در قالبگیری دیجیتال، به دلیل عدم استفاده از مواد خمیری و تری، احتمال بروز حالت تهوع بسیار کمتر است و این روش برای اکثر بیماران راحت‌تر است.
نکاتی برای بیماران قبل از قالبگیری دندان:
- اطلاع دادن به دندانپزشک: اگر سابقه‌ی حساسیت به مواد دندانپزشکی، رفلکس تهوع شدید، مشکلات تنفسی یا هرگونه بیماری خاصی دارید، حتماً قبل از قالبگیری به دندانپزشک خود اطلاع دهید.
- مسواک زدن و نخ دندان کشیدن: قبل از مراجعه به دندانپزشکی، دندان‌های خود را به خوبی مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
- عدم استفاده از رژ لب یا سایر مواد آرایشی: از استفاده از رژ لب، برق لب یا سایر مواد آرایشی روی لب‌ها و اطراف دهان خودداری کنید، زیرا ممکن است با مواد قالبگیری تداخل داشته باشند.
- تنفس از طریق بینی: در حین قالبگیری، سعی کنید از طریق بینی نفس بکشید تا از بروز حالت تهوع جلوگیری کنید.
- آرامش خود را حفظ کنید: قالبگیری دندان یک فرآیند سریع و معمولاً بدون درد است. سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و به دستورات دندانپزشک خود عمل کنید.
نکاتی برای دندانپزشکان در مورد قالبگیری دندان:
- انتخاب روش و ماده‌ی قالبگیری مناسب: با توجه به نوع درمان، شرایط بیمار، امکانات موجود در مطب و مهارت خود، بهترین روش و ماده‌ی قالبگیری را انتخاب کنید.
- آماده‌سازی صحیح مواد قالبگیری: مواد قالبگیری را طبق دستورالعمل سازنده و با دقت آماده کنید. از مخلوط کردن بیش از حد یا کمتر از حد خودداری کنید.
- استفاده از تری مناسب: تری‌ای را انتخاب کنید که به اندازه‌ی کافی بزرگ باشد تا تمام دندان‌ها و بافت‌های اطراف آن‌ها را پوشش دهد، اما نباید آنقدر بزرگ باشد که باعث ناراحتی بیمار شود.
- کنترل رطوبت: قبل از قرار دادن تری در دهان بیمار، دندان‌ها و لثه‌ها را به خوبی خشک کنید. رطوبت می‌تواند باعث ایجاد حباب در قالب و کاهش دقت آن شود.
- قرار دادن صحیح تری در دهان: تری را به آرامی و با دقت در دهان بیمار قرار دهید و مطمئن شوید که تمام دندان‌ها و بافت‌های مورد نظر را پوشش می‌دهد.
- نگه داشتن ثابت تری: در حین سفت شدن ماده‌ی قالبگیری، تری را ثابت نگه دارید و از حرکت دادن آن خودداری کنید.
- خارج کردن صحیح تری: پس از سفت شدن ماده، تری را با یک حرکت سریع و عمودی از دهان بیمار خارج کنید. از چرخاندن یا تکان دادن تری خودداری کنید.
- بررسی دقیق قالب: قالب را به دقت از نظر وجود حباب، پارگی، تغییر شکل، کامل بودن و ثبت تمام جزئیات بررسی کنید.
- ضدعفونی کردن قالب: قالب را بلافاصله پس از خارج کردن از دهان بیمار، با مواد ضدعفونی‌کننده‌ی مناسب ضدعفونی کنید.
- ریختن گچ در اسرع وقت: برای جلوگیری از تغییر ابعاد قالب، گچ را در اسرع وقت در داخل قالب بریزید.
- استفاده از تجهیزات باکیفیت: از تری‌ها، مواد قالبگیری و اسکنرهای باکیفیت و از برندهای معتبر استفاده کنید.
جمع‌بندی:
قالبگیری دندان، یک مرحله‌ی مهم و ضروری در بسیاری از درمان‌های دندانپزشکی است. با شناخت انواع روش‌های قالبگیری، مزایا و معایب هر کدام، و رعایت نکات مهم در حین انجام این فرآیند، می‌توان قالبی دقیق و باکیفیت تهیه کرد که زمینه‌ساز ارائه‌ی درمان‌های موفقیت‌آمیز و رضایت‌بخش برای بیماران باشد.
برای خرید محصولات دندانپزشکی با کیفیت تضمین‌شده، قیمت رقابتی، گارانتی معتبر و خدمات پس از فروش مطمئن، از جمله انواع مواد و تجهیزات قالبگیری دندان از برندهای معتبر جهانی، و همچنین دریافت مشاوره تخصصی از کارشناسان آپتودنت، می‌توانید به وب‌سایت ما مراجعه کنید. کارشناسان مجرب ما در آپتودنت، آماده‌ی ارائه‌ی راهنمایی‌های لازم به شما برای انتخاب بهترین محصول قالبگیری، با توجه به نیازها، بودجه و ترجیحات شما هستند.
