نمایش 9 24 36

اسید اچ

معرفی اسید اچ

اگر تا به حال برای پر کردن دندان به دانپزشکی مراجعه کرده باشید، احتمالا متوجه شده‌اید که دندانپزشک قبل از پر کردن دندان با ماده کامپوزیت از ماده دیگری استفاده کرده است. این ماده که در واقع آن را به نام اسید اچ می‌شناسند، کمک می‌کند تا لکه‌های دندان از بین برود و فضا‌هایی میکروسکوپیک روی دندان ایجاد نماید. تمیزی و وجود حالت متخلخل به ماده کامپوزیت کمک می‌کند تا اتصال میکرو مکانیکی را به راحتی انجام دهد.

برای اینکه باندینگ بر روی مینای دندان جریان داشته باشد، نیاز است که این ماده حدود 30 ثانیه روی دندان قرار گیرد. این ماده که نام علمی آن Acid etchant است، در بازار به صورت محلول یا ژل 15، 34 و 37 درصد وجود دارد. اما معمولا این ماده اغلب با غلظت 37 درصد یافت می‌شود. Acid etchant معمولا به صورت ژلی آبی رنگ با خاصیت چسبندگی بالاست. ژل بودن این ماده کمک می‌کند تا به قسمت مورد نظر بچسبد و جاری نشود تا فرآیند اچینگ مناسب انجام شود.

اچینگ مناسب به فرآیند ایجاد تخلخل در مینای دندان تا عمق نهایت 5/2 میکرون اطلاق می‌شود. زیرا اگر بیشتر از این مقدار شود، دندان دچار حساسیت و درد شده و کامپوزیت پیوند مناسبی با دندان برقرار نمی‌کند. بعد از اچینگ مناسب، سطح مورد نظر به صورت مات و به رنگ سفید گچی مشاهده می‌شود.

انواع مختلف Acid etchant

دو نوع Acid etchant در بازار یافت می‌شود که به دو فرم محلول و ژل هستند. هر کدام از این دو فرم نیز کاربرد مختص به خود را دارند.

1- ماده تشکیل دهنده نوع اول Acid etchant از اسید فسفریک است که حالت اسیدی دارد و نباید با پوست و چشم در تماس قرار گیرد. معمولا غلظتی که برای این نوع Acid etchant در نظر گرفته می‌شود به ترتیب برابر با 15%، 34% و 37% است. اغلب برای ایجاد فضای میکروسکوپی در مینای دندان از این ماده با غلظت 37% استفاده می‌شود.

2- نوع دوم اسید اچ از ماده هیدروفلوریک اسید تشکیل شده است. این ماده اغلب برای متخلخل کردن عاج دندان استفاده می‌شود. این Acid etchant در دو غلظت متفاوت 5 و 10 درصد در بازار وجود دارد. از آنجا که هیدروفلوریک اسید یک اسید خورنده قوی است، نباید با سایر نقاط بدن در تماس قرار گیرد.

فرم‌های مختلف Acid etchant

همان‌طور که گفته شد، برای اینکه اچینگ مناسب انجام شود، بهتر است که این ماده به صورت ژل باشد. در حالت ژل استفاده از آن راحت‌تر، آسان‌تر و ایمن‌تر است. اما این ماده به شکل محلول مایع نیز وجود دارد. از دیگر اشکال موجود در بازار می‌توان به فرم سرنگی و حالت بطری آن نیز اشاره کرد.

وظیفه اصلی اسید اچ در دندانپزشکی چیست؟

در بخش‌های قبل نیز اشاره کردیم که وظیفه اصلی Acid etchant ایجاد تخلخل در سطح مینا و عاج دندان است. این کار باعث می‌شود نصب باندینگ‌های ارتودنسی، روکش‌ها و کامپوزیت‌ها بهتر صورت گیرد. زمانی که برای فرآیند اچینگ پیشنهاد می‌شود در حد 15 ثانیه است، اما برخی شرکت‌ها زمان‌های 20 و 30 ثانیه را در توضیحات محصول خود قید کرده‌اند.

ماندن Acid etchant بیشتر از زمان توصیه شده با کاهش استحکام مینای دندان و افزایش تخلخل آن همراه خواهد بود. در حال حاضر زمان اچینگ به واسطه ماده Acid etchant بسیار کوتاه‌تر از قبل شده است. حتی جدیدا برخی شرکت‌ها درصدد تولید موادی برای باندینگ هستند که به صورت خودکار فرآیند اچینگ را نیز پیش می‌برند. اما به طور کلی، در ادامه مطلب، انواع کاربرد این ماده را بیان خواهیم کرد.

1- قرار دادن Fissure sealant

2- بهبود بخشی به کامپوزیت‌ها رزینی

3- نصب باندینگ‌های ارتودنسی

4- قرار دادن بهتر روکش‌ها بر روی دندان

5- اتصال نگین به سطح دندان با کمک اسید اچ

6- ایجاد حفره‌های میکروسکوپی برای چسب‌های دندانپزشکی

7- ممانعت از فساد مینای دندان به وسیله ایجاد فاصله مناسب بین مواد ترمیم‌کننده و مینای دندان

برای پاک کردن این ماده از روی دندان، تنها کافی است که با پاشیدن و یا اسپری کردن آب بر روی آن، Acid etchant را از روی ناحیه مورد نظر جدا کنید. سپس به کمک لوله ساکشن مواد جدا شده را از فضای دهان خارج نمایید.

نکاتی که در موقع اچینگ باید رعایت شود

از آنجا که Acid etchant یک ماده اسیدی است، اگر به بافت‌های بدن برخورد نماید می‌تواند باعث بروز حساسیت و مشکلات دیگری گردد. پس در موقع اچینگ حتما از تجهیزات مناسب استفاده نمایید تا این مشکلات رخ ندهد. این ماده به رطوبت و آب حساس است، پس حتما آن را در مکانی خشک نگه دارید.

قبل از اینکه فرآیند اچینگ را آغاز کنید، بهتر است سطح دندان را کاملا تمیز کنید تا اسید بتواند به خوبی بر روی سطح دندان تاثیر بگذارد. بهتر است در این مورد از خمیر پروفیلاکسی استفاده نکنید، زیرا امکان تداخل دارویی وجود دارد. توصیه می‌شود هنگام اچینگ حتما از رابردم استفاده نمایید.

معایب و مزایای Acid etchant

این ماده دندانپزشکی نیز مانند بسیاری از داروها و مواد به کار رفته در فرآیندهای دندانپزشکی، مزایا و معایب خاص خود را دارد. در ادامه مزایا و معایب مهم این ماده را بیان کرده‌ایم.

مزایای اسید اچ

1- مهم‌ترین مزیتی که برای Acid etchant بیان شده است، خاصیت آب دوستی است. این ویژگی باعث می‌شود که ماده اچینگ به راحتی با آب شسته شود و اثری از آن در فضای دهان باقی نماند.

2- قوام Acid etchant یکی دیگر از مزایای مهم این ماده است. زیرا به کمک این خصوصیت می‌توان اسید اچ را دقیقا بر روی قسمت مورد نظر قرار داد، حتی اگر سطح مورد نظر به گونه‌ای باشد که دسترسی به آن به راحتی امکان‌پذیر نباشد.

3- زبر سازی سطح مینا که به اتصال میکرو مکانیکی کامپوزیت، روکش و دیگر مواد ترمیم کننده به سطح دندان کمک می‌کند، از ویژگی‌های مثبت این ماده خورنده به حساب می‌آید.

معایب

1- یکی از اشکالات برجسته‌ای که در مورد این ماده قابل بیان است، ویژگی خورندگی آن است. این ویژگی از یک طرف جزو نقاط قوت این ماده است، اما از طرفی اگر پزشک خواسته یا ناخواسته دچار غفلت شود، صدمات جبران ناپذیری به بیمار وارد می‌کند. از جمله این صدمات می‌توان به از بین رفتن لایه‌های دندان، سوراخ شدن آن و آسیب دیدگی لثه، نسج اطراف دندان، عصب‌ها و مویرگ‌ها اشاره کرد. این ماده حتی می‌تواند به ریشه دندان نیز آسیب برساند که در این صورت تنها چاره کار، درمان ریشه و یا کشیدن دندان است.

2- اسیدیته Acid etchant به حدی است که برای سایر بافت‌ها به خصوص چشم‌ها و پوست خطرناک است و باید موقع استفاده جانب احتیاط را رعایت کرد. استفاده از تجهیزات محافظتی مانند محافظ چشم برای بیمار و همچنین تجهیزات محافظتی پزشک بسیار توصیه شده است.

موارد احتیاط

در مورد Acid etchant یکسری موارد احتیاطی وجود دارد که باید آنها را نیز به دقت رعایت نمایید. این امر به سالم نگه داشتن این ماده کمک می‌کند.

1- Acid etchant به نور خورشید حساس است و نباید آن را در برابر تابش مستقیم این نور قرار داد.

2- Acid etchant نسبت به هوای آزاد نیز حساس است و درصورتی که با هوا در تماس قرار گیرد، خاصیت ژل مانند خود را  از دست داده و شروع به سفت شدن می‌کند. پس بهتر است بعد از مصرف اسید اچ، در ظرف حاوی این ماده را محکم ببندید.

3- بهتر است این ماده را در دمای 20 تا 23 درجه سانتی‌گراد و به دور از دسترس دیگران قرار دهید.

4- بهتر است موقع ریختن Acid etchant بر روی دندان از رابردم استفاده کنید تا بتوانید از نشت آن به سایر نقاط جلوگیری نمایید.

فرآیند اچینگ

فرآیند اچینگ با انتخاب نوع اسید مناسب آغاز می‌شود. بعد از آن، متخصص باید نوع درمان مبتنی بر Acid etchant را تعیین نماید. تکنیک اچینگ به چند عامل مانند متریال ونیر، نوع و اندازه ترمیم دندان بستگی دارد. اما به هر حال دانپزشک معمولا با سه روش اچینگ روبرو است.

1- اچینگ کامل یا همان Total etch

2- لایه‌برداری انتخابی یا همان Selective etch

3- اچینگ خود چسبنده یا همان Self etch

Total etch

از آنجا که در این روش هر دو بافت مینا و عاج دندان مورد لایه‌برداری قرار می‌گیرند، به این فرآیند اچینگ کامل می‌گویند. این روش بیشتر زمانی کاربرد دارد که باندینگ به صورت گسترده باشد و رتنشن با سختی مواجه شود. در واقع بعد از ایجاد تخلخل در سطح مینا و عاج دندان، با مشخص شدن ماتریکس کلاژن، مونومرهای آبدوست می‌توانند به آن نفوذ ‌کنند. فقط مراقب باشید که اچینگ کامل را برای دندان‌های عمقی و یا در قسمت‌های پالپ دندان انجام ندهید.

Selective etch

در روش سلکتیو اچ از Acid etchant نوع اسید فسفریک استفاده می‌کنند. این روش برای ایجاد تخلخل در سطح مینای دندان کاربرد دارد. سلکتیو اچ به خصوص برای دندان‌های عمقی و محل‌هایی با حساسیت بالا مناسب است. مراقب باشید تا اسید اچ در این حالت در تماس با عاج دندان قرار نگیرد.

Self etch

در روش خود چسبی، معمولا در یک مرحله، اچینگ و باندینگ با هم انجام می‌شود. در این روش به محصولات جدید باندینگ نیاز است که فرآیند اچینگ را نیز ممکن می‌سازند. روش سلف اچ بیشتر برای دندان‌هایی که رتنشن بالایی دارند، مناسب است. البته این نوع باندینگ برای دندان‌های اچ نشده کاربرد دارد. استقبال از این روش به علت سهولت در استفاده از محصول، افزایش سرعت عمل و کاهش حساسیت است.

موارد منع مصرف اسید اچ

  • استفاده در کودکان، افراد مسن و بیماران با نیازهای ویژه امکان پذیر نیست.
  • استفاده در افرادی که نمی‌توان رطوبت دندان آنها را کنترل کرد، ممنوع است.